TÜRKÇEDE YÜKÜMLÜLÜK KİPLİĞİ RİSÂLETÜ’N-NUSHİYYE ÖRNEĞİ

Önerme boyutunda yalnızca eylemi değil tümcenin tamamını kapsayan, konuşucunun olay ya da durum karşısındaki öznel yaklaşımını (niyeti, isteği, kişisel duyguları vb.) ifade eden anlamsal bir ulam olan kiplik, bu ulamın biçimbirimlerle ve/veya sözlüksel birimlerle işaretlenmiş biçimi kip kavramıyla gösteren ve gösterilen ilişkisi bakımından farklılık gösterir. Kapsamının genişliği sebebiyle farklı tanımları sınıflandırmaları yapılan kiplik için hemfikir olunan nokta, yaklaşımlara yüklenen değerin önerme kipliği veya eylem olarak kodlanmış olduğudur. Konuşmacının önermesindeki yargısını, kesinlik derecesine göre olası gerekli bilgi kipliğinin (epistemic modality); önermenin, eyleminin gerçekleşmesine yönelik yönlendirici tutumlarını yükümlülük (deontic modality) kapsamında ele alınmaktadır. Çalışmaya konu kipliği, dil araştırmalarında dinleyiciye tutumlarına (gereklilik, zorunluluk, buyrum, izin verme, yasaklama, uyarı, tavsiye karşılık gelmektedir. Bu çalışmada kavramlarına değinilmiş, konusunun alt başlıklarından biri tanımı, sınırları alanlarından bahsedilerek Yunus Emre’nin Risâletü’n-Nushiye (Fatih Nüshası) adlı öğüt kitabından örneklerle alınmıştır.